Quang Long
Khi được hỏi tổ tiên họ là ai và họ từ đâu tới? Họ ngước mắt một cách hiền lành, ngẩng cao đầu cùng với ánh nhìn kiên định sắc bén, họ hét lên: “Txyam!”.
Txyam là một giấc mơ, là một huyền thoại, một từ không có nghĩa nhưng lại muốn nói lên tất cả. Họ từ Txyam tới. Đó là người Kalash, một sắc dân ít được biết đến nhất trên hành tinh. Họ sống tự quản trong ba thung lũng cao nằm trên dãy Himalaya – “Mái nhà của thế giới” – thuộc phần tây bắc nước Pakistan. Ròng rã 6 tháng mỗi năm, mọi phương tiện giao thông liên lạc với vùng đất này đều bị băng tuyết cắt đứt; và 6 tháng còn lại, vì đường xá hiểm trở nên cũng chỉ đi lại được từng đoạn một.
“Sung túc” nhất của họ là các bầy đàn đàn dê đông đảo: Họ mặc quần áo làm từ da dê, vải thô dệt từ lông dê. Họ ăn thịt và uống sữa dê. Ngoài ra, loài vật này còn là một trong những biểu tượng thuộc tín ngưỡng của người Kalash – với đầy các đấng thần linh bị hiểm. Dê đồng thời vừa là biểu tượng vừa là vật tế thần, máu dê luôn được tưới “lai láng” vào những dịp lễ hội trọng đại của dân Kalash.
Kalash theo thổ ngữ trong vùng có nghĩa là “người vô thần”, nhưng dân Kalash chỉ là những kẻ vô thần đối với đạo Hồi, vì trong quá khứ họ đã cự tuyệt thứ tôn giáo ấy. Cuộc chiến này là một giai đoạn hiển hách trong lịch sử dân tộc Kalash, bởi vì nó mới chỉ xảy ra vào thế kỷ XIX, ở các tỉnh giáp ranh giữa hai quốc gia Hồi giáo hiện hữu là Pakistan và Afghanistan. Khu vực này bị giới giáo chủ đạo Hồi trong vùng gọi là Kafiristan – “Đất nước của những kẻ bất tín”. Phần bên Afghanistan nơi chấp nhận đạo Hội được đặt tên là Nuristan – “Đất nước của ánh sáng”.
Còn phần kề với Pakistan được chia làm hai nhóm, phân biệt theo màu trang phục họ mặc: đỏ và đen. Nhóm đỏ” hầu như chịu ảnh hưởng của Hồi giáo; chỉ có “bọn đen” là theo một thứ tín ngưỡng khác – từng “làm khó dễ” các nhà nhân chủng học quốc tế. Đó chính là người Kalash! Người ta gọi họ là sắc dân Kalash chỉ mới vào đầu thế kỷ XX gần đây thôi. Đúng ra họ là hậu duệ của đám binh lính thuộc đạo quân viễn chinh tinh nhuệ dưới triều Alexander Đại đế, được đích thân hoàng đế ra lệnh “trụ” lại chốn này vào năm 325 trước Công nguyên, sau khi người La Mã không khuất phục nổi xứ Ấn Độ – để các binh sĩ thất trận không “nổi lên chống lại vương triều Rome”.
Có thể điều đó là đúng, vì một bằng chứng duy nhất tồn tại nữa: người Kalash không phải là một sắc dẫn Á châu! Sự thật là họ đang sống trên độ cao gần 3.000m so với mặt biển thuộc phần đất sâu bên trong lòng châu Á, được họ giải thích bằng một huyền thoại độc nhất: từ thời xa xưa, khi những kẻ thù cố tàn sát cha ông họ, nhằm bắt họ khuất phục theo tín ngưỡng của chúng. Chỉ còn một nhúm người Kalash thoát được, ẩn từ chỗ này qua chỗ khác, xa dần vùng đồng bằng phì nhiêu quê hương… Một đêm nọ, người tù trưởng đứng đầu nhóm trốn chạy mơ thấy gặp các thần linh của họ. Rồi một vị thần nói: “Ta sẽ bắn lên trời ba mũi tên: đỏ, vàng và đen. Cứ để cho ba người con trai cuối cùng của vua Txyam: Rumbur, Urtsun và Bumboret tới đó lập làng mới với cùng tên gọi. Ngày hôm sau, ba hoàng tử anh em lên đường đi tìm các mũi tên. Họ tìm, tìm mãi, trèo cả lên các sườn núi lởm chởm đá tai mèo phủ dày tuyết… Và ba người đã tìm thấy ba mũi tên quanh triển thung lũng Birir thoai thoải này, nơ gắn liền với tên của họ cho tới ngày nay: ba ngôi làng độc đạo duy nhất của dẫn Kalash mang tên ba vị hoàng tử.
Nữ hoàng Victoria – triều đại chuyển mình của nước Anh
Truy tìm những loài lưỡng cư mất tích
Thiên văn học nhập môn
Sự thật về “Hiệu ứng con khỉ thứ 100”
Để trở thành một người Kalash, trước hết bạn phải học tín ngưỡng của họ. Có ba vị thần: trước hết là Thần Tối cao Sah-I-Gor, vị thần của sức mạnh và công lý; thứ đến là Thần Mahadeo – Thần Dê; cuối cùng là Thần Đất Kouhumai. Còn có cả vị thần thứ tư nữa: Thần Iogoxtahan, người hộ mệnh cho con trẻ. Nơi tế Thần Tối cao là một khoảng đất rộng bên sườn núi, được xếp đầy quả rừng. Bốn phía xung quanh cắm bốn cái thủ cấp ngựa, cùng các dải lụa viền quanh treo nhiều hình tròn khác màu nhau để trang trí.
Chưa từng có một con ngựa “phi” được tới đây, ngay cả cũng khó đến nữa là… nào người Đó lại thêm một bí ẩn nữa về dân Kalash; cũng như đồ trang sức phổ biến của họ trong các dịp lễ lạt là những chuỗi vỏ sò – được cất giữ như “của gia bảo”. Sò – thứ sản vật đặc trưng của biển cả lại hiện diện tại một vùng đất cách xa biển hàng ngàn km, âu cũng thêm một điều khó lý giải nữa về cội nguồn của người Kalash. Tù trưởng cắt tiết dê rồi bôi lên mặt bạn, kể từ lúc này bạn đã thành dân Kalash rồi – những người châu Á da trắng với nguồn gốc bí ẩn…
Đến ngày chính thức của kỳ lễ hội thường niên (kéo dài trong vòng hai tuần lễ – trùng với lễ Noel và mừng Năm Mới dương lịch của dân Công giáo Âu châu, lại một điều bí hiểm nữa), Thần Tối cao Sah-I-Gor được tế tới 20 con dê. Lễ hội cử hành trong tiếng hát nhiều bè của nam thanh nữ tử khắp ba làng. Nên biết người Kalash là sắc dân “mê ca nhạc” nhất vùng Trung Nam Á, họ luôn hát hò ngay cả lúc làm việc, chăn dê, vắt sữa, múc nước… Nhưng chỉ có cánh đàn ông là được phép “bén mảng” tới chỗ đặt bàn thờ tế thần, từng con vật một tuần tự được cắt tiết tế dần.
Còn có cả một lượng dê và cừu đông đúc khác cũng được làm thịt cùng lúc cho những người dự hội ăn. Hầu như suốt quanh năm chỉ vào dịp Tân niên này người Kalash mới ăn thịt… Nam giới làm những cây đuốc khổng lồ cao 2-3m, thắp sáng bằng mỡ dễ. Mỗi người một cây đuốc trở về nhà mình khi tan tiệc. Cả những trẻ sơ sinh cũng được cuốn trong những tấm da dê ra dư hổi. Đêm đến, những đống lửa khổng lồ được đốt lên. Đàn ông bắt giọng, phụ nữ hòa theo cùng hàng ngàn tiếng chuông nhỏ lúc lắc. Họ nhảy, múa, hát, cười… mắt tràn trề xúc cảm hạnh phúc. Khi lửa chỉ còn là những muội than thì cuộc nhảy mới tàn. Mọi người xuống núi ríu rít ra về trong trật tự từ tốn… Lễ hội kết thúc, tâm hồn người Kalash “đã được gột sạch mọi tội lỗi” – theo quan niệm tín ngưỡng của họ, để cùng nhau nô nức đón mừng mùa xuân năm mới.
(Theo National Geographic)
