Bộ phim The Dark Knight – Hiệp Sĩ Bóng Đêm, công chiếu năm 2008, kể câu chuyện về Người Dơi, một siêu anh hùng bước ra từ truyện tranh. Trong một phân cảnh của bộ phim, kẻ địch của Người Dơi, Joker, nói như sau:
My father was a drinker and a fiend. And one night, he goes off crazier than usual… He turns to me, and he says: “Why so serious?”
(Cha tao là một tên điên nghiện rượu. Đêm nọ, lão ta điên hơn mọi khi. Lão quay qua bảo tao: “nghiêm trọng dữ vậy?”)
Nhưng bài viết hôm nay của nhóm dịch thuật Lightway không bàn tới bộ phim hay những cảnh bạo lực trong phim, cũng không nói tới những siêu anh hùng. Nhưng chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về câu tường thuật (report speech) trong tiếng Anh.
Người Mỹ dùng câu tường thuật rất thường xuyên, trong hầu như mọi tình huống giao tiếp. Mà cũng không riêng gì người Mỹ, người Việt cũng vậy. Khi nói chuyện với nhau chúng ta thường kể lại một câu chuyện nào đó, hay thuật lại lời ai đó. Và đó là khi chúng ta sẽ dùng câu tường thuật. Trong tiếng Anh, câu tường thuật là một điểm ngữ pháp quan trọng mà bạn cần nắm vững, đặc biệt là sự biến đổi thì của nó.
Vậy thì, những gì Joker nói phía trên có liên quan gì tới câu tường thuật? Trước khi nói tới điều đó, hãy điểm qua một vài định nghĩa đã nhé.
Câu tường thuật là gì?
Trong các cuộc trò chuyện hàng ngày, người ta thường thuật lại những gì người khác nói. Có khi họ trích dẫn nguyên văn, lặp lại nguyên si những gì nghe được. Đó gọi là câu trực tiếp (direct speech).
Động từ say thường được dùng để thuật lại một câu trực tiếp khi đối thoại, Susan Conrad và Douglas Biber, hai chuyên gia văn phạm tiếng Anh cho biết như thế.
Ta xem một ví dụ:
I called the mechanic and said I was ready to come pick up my car – a white convertible, and he said, “Oh, sorry, somebody already picked it up,” and I said, “Excuse me, who did you give my car to?”
(Tôi gọi điện cho thợ sửa xe thông báo sẽ tới lấy xe, chiếc convertible màu trắng, và anh ta nói “Ôi thưa ông, có người đã lấy nó rồi,” và tôi nói “Xin lỗi, anh đã đưa xe của tôi cho ai vậy?”)
Trong ví dụ trên, người nói sử dụng động từ say ở thì hiện tại để dẫn vào câu văn mà ông trích dẫn lại của người khác. Đây là cách tường thuật thông dụng và phổ thông những gì người khác nói.
Đọc ví dụ trên chắc bạn cũng có thể hình dung ra người kể đang rất tức giận vì chiếc xe của ông ta dường như đã biến mất!
Học văn phạm tiếng Anh:
Nên dùng By the way và mind you thế nào?
Câu hỏi đuôi (tag question) trong tiếng Anh dễ học, phải không?
Tìm hiểu cấu trúc adjective + preposition (tính từ + giới từ)
Thì hiện tại chỉ quá khứ
Câu tường thuật trực tiếp sẽ giúp câu chuyện của bạn sinh động hơn. Và để thêm phần lôi cuốn, người ta còn sử dụng động từ trích dẫn (quoting verb) ở thì hiện tại. Tức là, động từ ở thì hiện tại mặc dù câu chuyện đang kể là đã xảy ra rồi.
Ta xem một ví dụ:
“He was sitting there drinking his coffee, and he says what is this? It was a tooth!”
Trong ví dụ trên các bạn có nhận ra sự thiếu hòa hợp về thì của động từ trong cùng một ngữ cảnh và cùng một câu không?
Người nói đã dùng thì hiện tại – says – thay vì đúng ra phải là said. Cách dùng động từ này gọi là historic present tense (thì hiện tại chỉ quá khứ). Người nói chia động từ ở thì hiện tại vì nó sẽ làm cho câu chuyện thêm sinh động, như thể vừa xảy ra, hấp dẫn hơn, và đỡ nghiêm trọng hơn.
Trong đoạn thoại của Joker ở đầu bài, nhân vật này cũng dùng thì hiện tại chỉ quá khứ khi bắt đầu lời thoại. Ta thấy rằng Joker đang kể chuyện quá khứ, gã nói, My father was a drinker and a fiend.
Nhưng câu tiếp theo thì gã chuyển sang dùng động từ ở thì hiện tại để thuật lại lời của bố gã: “He turns to me, and he says: ‘Why so serious?’”
Cân nhắc sử dụng thì hiện tại chỉ quá khứ
Bạn đừng hoang mang, bạn không cần phải dùng cái mà chúng ta gọi là thì hiện tại chỉ quá khứ (historic present), nếu mà thấy nó rắc rối quá. Bạn cũng không nên dùng trong văn viết, và có lẽ cũng không nên dùng trong văn nói luôn, vì nó informal.
Tuy nhiên, bạn nên hiểu về nó, sẽ rất đắc dụng. Người nói tiếng Anh bản xứ có thể dùng nó rất thường xuyên trong đàm thoại. Và khi họ dùng thì bạn cần phải biết là họ đang nói cái gì, và tại sao lại nói như vậy.
Một số động từ và cách diễn đạt phổ biến dùng để thuật lại một điều gì đó
Một số động từ thường dùng trong câu tường thuật
Trong đàm thoại hàng ngày thì người Mỹ thường dùng một số động từ và cách diễn đạt để thuật lại một câu trực tiếp. Những động từ và cách diễn đạt này có nghĩa tương tự say.
Phổ biến nhất là động từ go. Thường được dụng ở thì hiện tại đơn. Giới trẻ là sử dụng nhiều nhất, tuy là người già cũng dùng.
Ví dụ:
I asked him why he didn’t call me back, and he goes, “Well, I didn’t get your message.”
Trong câu trên, động từ go nằm thế chỗ cho động từ say. Người nói có thể nói “and he said, “Well, I didn’t get your message.”
Người Mỹ cũng dùng cách diễn đạt be like để thay thế cho say:
Be like đặc biệt được người trẻ ưu dùng. Cách nói này thường được bạn bè thân quen dùng với nhau, nên bạn hãy cân nhắc khi sử dụng:
I’m like are you from Washington, D.C? and she’s like yeah, how did you know? (Tôi kiểu như bạn đến từ Washington, D.C hả? còn cô ấy thì kiểu như, đúng rồi, thế nào mà cậu lại biết ta?)
Be like cũng được dùng để thuật lại những suy nghĩ chử không chỉ lời nói. Khi người nói dùng be like theo cách này thì nó có nghĩa là to be thinking (something)
Lời kết
Khi xem phim hoặc nói chuyện với người nước ngoài, bạn hãy cố lắng nghe xem người ta có dùng câu tường thuật không nhé. Và để ý xem câu tường thuật của họ dùng động từ gì, say hay go, hay một cách diễn đạt khác.
Và họ có dùng thì hiện tại chỉ quá khứ để cho lời kể thêm sinh động không.
Cứ luyện tập dần dần bạn sẽ nghe ra được cách dùng của họ, và học được cách dùng câu tường thuật trong tiếng Anh bằng cách sử dụng tương tự cách họ làm.
Tuy nhiên, cẩn thận: bạn không cần phải cố dùng động từ hiện tại để chỉ quá khứ, nếu dùng sai thì người nghe có thể không chắc lắm ý bạn.
Và đó là bài học của chúng ta ngày hôm nay. Bạn viết được chia sẻ với các bạn bởi nhóm dịch thuật Lightway, nhóm chuyên nhận dịch hợp đồng tiếng Anh giá rẻ, uy tín. Các bạn có nhu cầu hãy liên hệ nhóm nhé. Tìm hiểu thêm về Lightway tại đây.
